Kimyo fanlari doktori, professor Magrupov Farxod Asadullayevichning tavalludining 80 yilligiga bag'ishlangan "Monomerlar, polimerlar va kompozitsion materiallar ishlab chiqarishning innovatsion texnologiyalari"

USTOZNI XOTIRLAB
Magrupov Farxod Asadullayevich 11 yanvar 1944 yilda ziyolilar oilasida
tugʻilgan. 1960 yilda Abu Rayxon Beruniy nomidagi “Toshkent politexnika
instituti”ning “Kimyo-texnologiya” fakultetiga oʻqishga kirib, uni 1966 yilda
imtiyozli diplom bilan tugatganlar. 1966 yil Toshkent politexnika institutining
“Plastmassalar texnologiyasi” kafedrasiga aspiranturaga kirib, uni 1970 yilda
nomzodlik dissertatsiya ishini himoya qilish bilan tugatgan. Shu yildan boshlab
kafedra assistenti, katta oʻqituvchisi, dotsenti, professori, kafedra mudiri
lavozimlarida faoliyat yuritgan. 1982 yilda “Gidroksilsaqlovchi furan
polimerlarining hosil boʻlish qonuniyatlari va xossalari” mavzusidagi doktorlik
dissertatsiyasini himoya qilganlar. 1990-1991 yillarda Oliy Oʻrta Maxsus Talim
Vazirligida “Ilmiy tekshirish va ilmiy pedagogik kadrlar tayyorlash” boshqarmasi
boshligʻi, yuqori malakali kadrlar - fan nomzodlari va fan doktorlari tayyorlashda
1992-1995 yillarda Oʻzbekiston Oliy Attestatsiya Komissiyasi “Kimyo va oziq
ovqat texnologiyalari” ekspert komissiyasining ilmiy kotibi, 1995-2000 yillarda
komissiya raisi, 1991-1993 yillarda Toshkent kimyo-texnologiya instituti rektori
lavozimlarida xalol va fidoiy xizmat qilib kelganlar.
Farxod Asadullayevich oʻz pedagogik va ilmiy yoʻnalishlarida chet el
davlatlarida, MDX va Respublikamizda koʻzga koʻringan pedagog-olim, yoshlarni
mexribon murabbiysi boʻlganlar. Gidroksil saqlovchi furan oligomerlari va
polimerlarni xosil boʻlishi va tikilishini yangi mexanizmini yaratgan va isbotlagan,
termoreaktiv polimerlar nazariyasi va texnologiyasiga ulkan hissa qoʻshgan olim
deb bilamiz.
Farxod Asadullayevich tarafidan neytral muhit va oʻrtacha xaroratda tikilgan
polimerlarga aylanuvchi, asosiy zanjirida furan halqasi saqlovchi oligomerlar
sintez qilish sohasida muvaffaqiyatli ishlayotgan ilmiy-maktab yaratilgan. Uning
furan halqasidagi reaksiyaga faol hamda furan halqalarini biriktirib turgan
guruhlarni faollik darajalarini oʻrganish natijasida ilgari surgan nazariyasi asosida,
4
umuman yangi avlodga mansub bir qancha gidroksilsaqlovchi furan monomerlari
va oligomerlarini sintez qilish uslubiyatlari ishlab chiqilgan
Har bir qoʻyilgan tajribaning fundamental tomonlarini chuqur oʻrganish, tahlil
qilish va olingan natijalarni umumlashtirish qobiliyati Farxod Asadullayevich
tomonidan gidroksil saqlovchi furan oligomerlarini hosil boʻlishi va ularni tikilgan
polimerlarga aylanishini ilgari maʼlum boʻlmagan yangi mexanizmini ishlab
chiqish imkonini bergan. Ushbu qnuniyat va mexanizm boshqa sinflarga mansub
gidroksil va faol vodorod guruhlari saqlovchi termoreaktiv oligomerlarida ham
saqlanishi koʻrsatilgan
Oʻtkazilgan chuqur fundamental tadqiqotlar natijasida asosiy zanjirdagi furan
halqalarini biriktirib turuvchi metilen va dimetilenefir bogʻlari miqdorini istalgan
miqdorda va nisbatda oʻzgartirish usullari ishlab chiqilib va shu usullardan
foydalanib turli tezlikda tikilishga qobiliyatli termoreaktiv oligomerlar sintez
qilishga erishilgan.
Farxod Asadullayevich tomonidan olib borilgan izlanishlar orasida tarkibida
uchta furan halqasidan iborat bikr zanjirchalarni turli uzunlikdagi elastik alifatik
zanjirchalar bilan navbatma-navbat biriktirib kompleks xususiyatlarga ega va
umuman yangi strukturaga ega oligomerlarni yaratish alohida oʻrin tutadi.
Furan monomerlarini turli funksional guruhlarga egaligi va bu funksional
guruhlarni reaksion faolligini har xil boʻlishi, gidroksilsaqlovchi furan
monomerlari va oligomerlari hamda diizotsianatlar asosida oʻz asosiy zanjirida
uretan-uretan, uretanamid bogʻlari bilan bogʻlangan furan halqalari saqlovchi yangi
avlod oligomerlarini sintez qilishga olib kelgan.
Gidroksilsaqlovchi furan oligomerlari asosida yuqori sifatli olovbardosh,
issiqlik taʼsiriga chidamli va yuqori mustahkamlikka ega koʻpik poliuretanlar
ishlab chiqarish mumkinligi amalda birinchi boʻlib koʻrsatib berganlar.
Farxod Asadullayevich shogirdlari bilan oddiy sharoitlarda oʻta kimyoviy
inert hisoblangan polietilen va polipropilen kabi polimerlarni polimerlanish hamda
destruksiyalanish qonuniyatlarini oʻrganishi natijasida birinchi boʻlib ushbu
polimerlar va yogʻoch tarkibidagi ligninni kimyoviy taʼsirlanishi aniqlaganlar.
Ilmiy tadqiqot natijalarini ishlab chiqarish tarmoqlarida: Sankt Peterburg
qatlam plastiklar zavodida olovbardosh qogʻoz qatlam plastiklar ishlab
chiqarishda, Kemerovadagi “Karbolit” zavodida gidroliz lignini asosida
olovbardosh press-kukunlar ishlab chiqarishda, Fargʻona furan birikmalari kimyo
zavodida furfuril - formaldegid, PFS-M, OKFD, KOFS oligomerlari, A - KOFS
N1, koʻpik poliuretan komponentlari ishlab chiqarishda, Toshkent Lok boʻyok
zavodida OEF-1/4M oligomeri va uning asosida A- OEF 1/4M komponenti ishlab
chiqarishda, SovPlastItal qoʻshma korxonasida KOTGFS oligomeri xalq xoʻjalik
mollari ishlab chiqarishda, Toshkent tajriba eksperimental zavodida temir quvurlari
ustiga koʻpik plastik qoplashda, Toshkent yengil metal konstruksiyalari zavodida
uch qavatli devor panellari ishlab chiqarishda, Toshkent, Andijon, Fargʻonadagi bir
5
qancha koʻp qavatli imoratlar, hamda sanoat sovitgichlari qurilishida tadbiq


Anjuman statusi	Xalqaro
Mas'ul tashkilot	Toshkent Kimyo-Texnologiya instituti, Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti
Yo'nalishi	Sanoat, ishlab chiqarish, transport va logistika
Anjuman shakli	Anjuman
Viloyat	Toshkent shahri
Shahar(Tuman)	Shayxontohur tumani
Manzil	Toshkent sh., Navoi ko'chasi, 32
Aloqa	71 244-39-81

Axborot xati

Maqsad va vazifalari

Muhokama qilinadigan masalalar